مقایسه راهبردهای مقابله با استرس

مقایسه راهبردهای مقابله با استرس  در افراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین در مراجعین به مراکز مشاوره روان­شناختی شهر اصفهان

سید حمید آتش پور^[1]*، حسین باصری نژاد^[2]، انصار جمیلی^[3]

چکیده

زمینه و هدف:  استرس در دوره­های مختلف تحول انسان وجود داشته و فرد در طول زندگی خود با منابع مختلف استرس مواجه می­شود، لذا با توجه به اهمیت تاثیرات آن در زندگی انسان، هدف از پژوهش حاضر مقایسه راهبردهای مقابله با استرس در افراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین در مراجعین به مراکز مشاوره روان­شناختی شهر اصفهان بود.

مواد و روش ها: روش پژوهش از نوع علی – مقایسه­ای بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زنان و مردان مراجعه کننده به مراکز مشاوره روانشناختی شهر اصفهان در بهار1394 بودند. ابزار گردآوری پژوهش شامل پرسشنامه­ مقابله با استرس لازاروس(لازاروس، 1985) و پرسشنامه افراد حساس(آتش پور و جمیلی،1394) بود.

یافته ها: نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیره(مانکوا) حاکی از این بود که ميانگين نمرات راهبردهاي مقابله اي در افراد با حساسيت بالا و افراد با حساسيت پايين تفاوت معني دارد(05/0P<).

نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، افراد با حساسیت بالا در مقایسه با افراد با حساسیت پایین از شیوه­های مقابله­ای هیجان مدار استفاده می­نمایند. همچنین افراد با حساسیت پایین در مقایسه با افراد با حساسیت بالا از شیوه­های مقابله­ای مساله مدار استفاده می­کنند.

واژگان كليدي: سبک های مقابله­ای، افراد حساس، مراجعین به مراکز مشاوره

Comparison Coping with Stress Strategies in Patients with High Sensitivity Referrals and People with Low Sensitivity to Psychological Counseling Centers in Isfahan

Abstract

Background: There are various periods of human evolution in a different period of time, and the person faces various sources of stress throughout his life, Therefore, considering the importance of its effects in human life,This study has been conducted to investigate to compare the strategies of coping with stress in people with high sensitivity and people with low sensitivity in patients who come to psychological counselling centers in Isfahan.

Methods:The method of research was casual – comparative. For this purpose, among the city centers of Isfahan, five centers were selected with available approach, and among this, 120 people were selected and divided into two groups of 60 persons with high and low sensitivity. To collect the information, the questionnaires of techniques for coping with stress by Lazarus (Lazarus, 1985) and susceptible individuals (Atashpour and Jamili, 1394( were used.

Results: The results of multivariate covariance analysis (MANCOVA) indicated that the mean scores of coping strategies in people with high sensitivity and low sensitivity were significant(P<0/05).Conclusions: According to the results, People with high sensitivity use excitement coping methods in comparison with low-sensitivity people. Also, people with low sensitivity use problematic coping strategies compared to those with high sensitivity.Keywords: Coping styles, Sensitive people, Referrals to counseling centers

مقدمه

پردازش اطلاعات حسي، يك عنصر رواني زيربنايي درزمينه چگونگي درك، دريافت و واكنش افراد به محيط پيرامون آنان است. يكي از شيوه­هاي پردازش حسي، حساسيت پردازش حسي است كه گرايش به پردازش عميق و دقيق محركات حسي است(1) که دانشمندان این افراد را در گروه ” افراد بسیار حساس^[4]” قرار می دهند. افراد با حساسيت پردازش حسي بالا، گرايش به پاسخ دادن به آستانه­هاي حسي پايين­تر را دارند، تفاوت­هاي ظريف محيط را بهتر تشخيص مي­دهند، از میزان حساسیت بالایی نسبت به محرک­های خارجی و داخلی، از جمله محرک­های اجتماعی و احساسی برخوردارند و پردازش عمیق تری از اطلاعات دارند (2).

اصطلاح (اچ اس پی) برای فرد بسیار حساس، در سال 1996، توسط دکتر ایلین آرون ابداع شد و به دلیل ارائه مثبت ازاین صفت به سرعت محبوبیت یافت. سر و صدا یا ازدحام جمعیت بیشتر این افراد را ناراحت می کند و راحت­تر  از دیگران آشفته و پریشان می شوند. زودتر از مکالمات سطحی و معمول یا روزمره خسته و ناراحت می شوند. این افراد هرگاه در محیط­های منفی قرار می گیرند بیشتر از افراد معمول دچار مشکلاتی چون اضطراب، افسردگی، استرس و یا ترس از اجتماع می شوند، در حالیکه محیط های مثبت آنها را شاد می کند و توانایی دوچندان به آنها برای کمک به افراد دیگر می دهد(3).

آرون(4) معتقد است که افراد حساس، سیستم عصبی حساسی هم دارند که نسبت به مسائل ریز پیرامون شان کنجکاوند و به راحتی وقتی در این شرایط قرار می­گیرند، تحت تأثیر محیط، بسیار اذیت می­شوند. به نظر می­رسد که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت کره خاکی را افرادی با این خصوصیت شامل می شود.

از سویی افراد با حساسیت بالا، نسبت به افراد غیر حساس، هنگام رویارویی با سطوح بالایی از استرس و تنش، سلامتیشان ممکن است به خطر بیفتد(5). استرس (فشار روانی)، اصطلاحی است که در طب و زیست شناسی به صورت گوناگون به  کار رفته است گاهی به معنای یک رویداد یا موقعیتی است که تاثیر مضر بر ارگانیسم دارد و گاهی به معنی تنش روان شناختی ناشی از این رویدادها و موقعیت­ها می­باشد(6) و به طور کلی مقابله کردن و راهبردهای مقابله­ای نیز به تلاش­های رفتاری و شناختی برای پیش­گیری، نظم بخشیدن و فرونشاندن تنیدگی اطلاق می­گردد(7).

بررسی­ها نشان می­دهد که تاثیر استرس در دوره­های مختلف تحول یکسان نبوده و فرد در طول زندگی خود با منابع مختلف استرس مواجه می­شود. هنگامی که افراد با یک مشکل رو برو می شوند دست به واکنش­های مختلفی می­زنند که  این واکنش­ها جنب­های هیجانی، شناختی و گاهی رفتاری دارند. گاهی اوقات ممکن است به حل مشکلات بیانجامد یا فرد را از آن دور کند  همه این موارد در برگیرنده سبک­های مقابله­ای است (8)،گرچه مقابله کردن شامل فعالیت های زیادی می شود، ولی غالب راهبردهای مقابله ای منعکس کننده تلاش فرد برای بهبود یک موقعیت دشوار است. راهبردهای از قبیل طراحی یک نقشه یا انجام عمل یا تلاش های فردی برای کاهش احساسات ناخوشایند از قبیل گریه کردن، خیال پردازی و پرداختن به رفتارهای عیب جویانه (9).

لازاروس و فولکمن (7)، دو روش مقابله با استرس را معرفی کردند: مقابله مسأله مدار و مقابله هیجان مدار. مقابله مساله مدار(نظیر حل مسأله)مستقیماً متوجه منبع تهدید است. مقابله تسکین دهنده  یا هیجان مدار(نظیر آرام سازی) با هیجانات ناشی از منبع تهدید مقابله می کند که بطور خلاصه سه روش مقابله، مسأله مدار، هیجان مدار به شرح زیر می باشد. 1-مسأله مدار: روش یا مجموعه روش­هایی است که طی آن فرد به منظور کاهش یا حذف پیامد­های ناخوشایند استرس، سعی می­کند بر عامل استرس تسلط یابد. ماتنی و همکاران (10)چند روش مساله مدار را مشخص کردند که شامل مهار فشار روانی، ساختاربندی و مهارتهای اجتماعی می شود. 2- روش هیجان مدار: روش یا مجموعه روشهایی است که  برای مهار واکنش­های هیجانی مرتبط با عامل استرس به کار گرفته می­شود. هر نوع روش مقابله ای می­تواند برای کاهش هیجانات ناخوشایند به کار گرفته شود. روش مقابله ای هیجان مدار ، غالبا شامل باز ارزیابی است. اگر مشکل حل نشود، یک راه مهارتنش این است که آنرا مجدادا ارزیابی کرد. برای این کار فرد موقعیت خود را با سایر افراد مقایسه می­کند و ممکن است به این نتیجه برسد که شرایط او خیلی هم بد نبوده است. این روش ممکن است بیماری زا (ناسالم) به نظر برسد. زیر این روش گاهی اوقات شامل خودفریبی^[5] و تحریف واقعیت^[6] است. با این وجود، همانطور که لازاروس (7) متذکر شده است، اندکی خیالبافی برای سلامتی روانشناختی لازم است. البته، روشهای سالمی برای مقابله با پریشانی هیجانی نظیر کار، ورزش فنون آرام سازی و شوخ طبعی^[7] وجود دارد(11).

مروری بر تحقیقات صورت گرفته نشان داد که صدوقی و همکاران(1)، در مطالعه­ای به بررسی رابطه مؤلفه­هاي حساسيت پردازش حسي با افسردگي و اضطراب پرداختند، آقا يوسفي (12)، در پژوهشی به مطالعه نقش عوامل شخصيتي بر راهبردهای مقابله اي و تاثير روش مقابله درمانگری بر عوامل شخصيتي و افسردگي پرداخت، بنهام(2) در پژوهشی، به مطالعه میزان استرس و نشانگان فیزیکی، در افراد با حساسیت بالا پرداخته است، اما پژوهشی در خصوص مقایسه راهبردهای مقابله با استرس در افراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین انجام نگرفته است. از سویی متخصصان طی سال­ها کار بالینی با افراد مختلف در جهت کشف و بکارگیری راه­هایی برای تجربه بودن وتغییر حل مشکلات، به زمینه هایی برخورده کردند که مجهول، آزارنده، فاقد سازمان وحتی به نظر می­رسید بی دلیل بوده­اند و متوجه این واقعیت شدند که هر قدر عواطف شدید تر بوده است، احساسات و واکنش های دردناک تری را ایجاد کرده اند (13)، لذا از آنجا که برخی افراداز میزان حساسیت بالایی نسبت به محرک­های خارجی و داخلی، از جمله محرک­های اجتماعی و احساسی برخوردارند، ضرورت می­آمد که این گونه افراد به عنوان یک دسته افراد دارای صفت حساس بودن  شناسایی شوند و ویژگی­های شخصیتی در آن­ها بررسی و راهکارهای مختلف برای ایجاد هماهنگی بیشتر آنها با محیط، سازگاری بیشترشان با خودشان ارائه نموده وآموزش­های لازم به آنها داده شود، و یکی از ضرورت های پژوهش کمک به این افراد بود تا با شناخت بهتر خود بتوانند این صفت حساسیت را در خود مهار کرده و به پرورش سایر صفات و خصوصیات مثبتشان بپردازند و از ابتلا به بیماری­های فیزیکی و روانی این افراد پیشگیری گردد چرا که به نظر می­رسد این افراد به دلیل حساسیت بالا ، بیشتر در معرض اختلالات روانی و بیماری­های فیزیولوژیکی باشند. بدین ترتیب پژوهش حاضر با هدف مقایسه راهبردهای مقابله با استرس در افراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین در مراجعین به مراکز مشاوره روان­شناختی شهر اصفهان انجام گرفت.

مواد و روش­ها

طرح پژوهش حاضر با توجه به ماهیت موضوع و اهداف مورد نظر، همبستگی از نوع علی-مقایسه­ای محسوب می­گردد. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه زنان و مردان مراجعه کننده به پنج مرکز مشاوره روانشناختی شهر اصفهان در بهار 1394 بوده­است. روش نمونه‌گیری در این پژوهش براساس نمونه‌گیری در دسترس است. بدین منظور از بین مراجعینی که در بهار سال1394 به مراکز مشاوره روانشناختی مورد نظر مراجعه کردند، از هر مرکز 36 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند که در انتها تعداد60 نفر که در پرسشنامه افراد حساس نمره 40تا80کسب نمودند و طبق پیوستار تعریفی، جز افراد غیر حساس شناسایی شدند کنار گذاشته شدند و120 نفر باقیمانده به دو گروه 60تایی افراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین طبق تقسیم شدند و مورد آزمون قرار گرفتند.

جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه های زیر استفاده شد:

        پرسشنامه ی افراد حساس(HSP): این پرسشنامه برای اولین بار در سال 1394توسط آتش پور و جمیلی(14) ساخته وهنجاریابی شد و ه شامل 40 سوال می باشد. پایایی این آزمون به روش آلفای کرونباخ برابر 85/0 بود. در روش نمره گذاری این آزمون به گزینه کاملا مخالفم نمره یک و مخالفم  نمره دو و نظری ندارم نمره سه و موافقم نمره چهار و کاملا موافقم نمره پنج داده می­شود. دامنه نمرات 40تا200می باشد.

      پرسشنامه ی راهبردهای مقابله با استرس لازاروس ([8]WOCQ): پرسشنامه 66  سوالی راهبردهای مقابله­ای لازاروس توسط لازاروس وفلکمن (7) ساخته شده است. تحلیل عاملی مولفه­های این پرسشنامه نشان داده است که همه مقیاس های این آزمون، در دوخوشه ی اصلی روشهای هیجان محور و مساله محور قرار می گیرند، این پرسشنامه بدون محدودیت زمانی اجرا و از آزمودنی ها خواسته می شود که موقعیت تجربه شده که در آن از راهبردهای رویارویی استفاده می کنند را تجسم کرده و به سوالات پاسخ گویند. پایایی این آزمون بر روی نمونه ای متشکل از750زوج میانسال هنجاریابی شده است. ضریب آلفای کرونباخ زیر مقیاس ها بدین شرح گزارش شده است: طلب اجتماعی 76/0 ،پذیرش مسئولیت 66/0، حل مدبرانه ی مساله 67/0، ارزیابی مجدد مثبت 79/0، گریز-اجتناب72/0، فاصله گرفتن61/0، مقابله ی مستقیم70/0، خودکنترلی70/0. روایی این آزمون توسط محاسبه ی همبستگی نمره های خام حاصل از این پرسشنامه با نمره های خام حاصل از پرسشنامه استرس  لیونل بدست آمد. نتایج روش تحلیل مولفه های اصلی و چرخش واریماکس نشان داد که مقیاس روش­های مقابله از 10عامل با بار عاملی بیش از 3/0 تشکیل شده است.

به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی در روند اجرای پژوهش، در ابتدا جهت اجرای پژوهش، با مدیریت داخلی مراکز انتخابی هماهنگی های لازم صورت گرفت و توضیحات کافی در مورد هدف پژوهش ارائه می شد. گزینش آزمودنی ها منصفانه و کاملا تصادفی بوده است و به آنان اطلاع داده شد که چگونه انتخاب شده اند. طرح پژوهش تا جایی که قابل درک برای آزمودنی ها بود توضیح داده شد. به منظور افزایش اطمینان از سوی آزمودنی ها، به آنها اطمینان خاطر داده می شد که نتایج پرسشنامه ها و ماهیت تحقیق به طورکاملا محرمانه نزد پژوهشگر خواهد ماند و محقق مسئولیت همه جوانب این تحقیق را به عهده خواهد گرفت.

یافته­ ها

تجزیه تحلیل یافته­های پژوهش به وسیله­ی بسته آماری علوم اجتماعی^[9]، در دو سطح توصیفی و استنباطی تحلیل شد. یافته­ها در دو سطح توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد) و استنباطی (تحلیل کوواریانس و واریانس چند متغیره) انجام گردید. یافته­ها در سطح توصیفی نشان داد که مردان 2/74  درصد از حجم­نمونه گیری­های آزمایش و کنترل و زنان 8/20 درصد بودند. که از این افراد 45 درصد متاهل و 7/51 درصد مجرد بودند. با توجه یافته­ های به دست آمده، از بین متغیرهای جمعیت شناختی سن وتاهل هیچ یک رابطه معنی داری با متغیرهای پژوهش نشان نداده است و همه سطوح معنی داری از 05/0 بیشتر است. بدین ترتیب در بررسی فرضیه­ها نیازی به کنترل این متغیرهای جمعیت شناختی نیست. همچنین یافته­های توصیفی متغیر­های پژوهش، در جدول شماره 1 ارائه گردیده است.

جدول شماره1. نتايج توصيفي شامل کمترين و بيشترين نمره ، ميانگين و انحراف معيار براي نمرات راهبردهای مقابله با استرس، افراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین

با توجه به نتایج جدول شماره1،  مقادیر توصيفي شامل کمترين و بيشترين نمره، ميانگين و انحراف معيار براي نمرات مولفه­هاي  راهبردهای مقابله با استرس، افراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین ارائه شده است. جهت بررسي پيش فرض برابری واریانس ها، از آزمون لوين استفاده شده است و سطح معنی داری برای متغیرهای راهبردهای مقابله­ای مساله مدار(401/0=F، 528/0=P) و هیجان مدار(681/0= F، 481/0=P ) بدست آمد،که نشان می­دهد پيش فرض لوين مبني بر برابري واريانس‌ها در گروه‌ها در جامعه رد نشده و باقي مانده است، لذا این پیش فرض تأیید می­گردد. استفاده از آزمون‌هاي پارامتريک مستلزم رعايت چند پيش فرض اوليه است که در صورت نامساوي و کمتر از 40 نفر بودن حجم گروه‌ها با رعايت پيش فرض‌ها و تأييد آن‌ها مي‌توان از اين آزمون‌ها استفاده کرد. لذا در ابتدا به بررسی نرمال بودن داده های پژوهش در مرحله پیش آزمون پرداخته می‌شود. هدف از بررسي پيش فرض نرمالیتی آن است که نرمال بودن توزيع نمرات همسان با جامعه را مورد بررسي قرار دهد. اين پيش فرض حاکي از آن است که تفاوت مشاهده شده بين تو[10]زيع نمرات گروه نمونه و توزيع نرمال در جامعه برابر با صفر است. بدين منظور از آزمون کلموگروف اسميرنوف استفاده گرديد که نتایج آزمون کلموگروف اسمیرنف حاکی از آن بود که توزيع نمرات در متغیرهای پژوهش نرمال و همسان با جامعه است و کجي و کشيدگي حاصل اتفاقي است(05/0<p).

جدول شماره 2. نتايج آزمون تحليل کوواريانس چند متغيره با عامل بين موردي گروه (حساسيت بالا و حساسيت پايين ) و متغيرهاي همپراش جنس و تاهل براي بررسي وجود تفاوت ميان گروه هاي دو گانه پژوهش ( حساسيت بالا و حساسيت پايين ) از لحاظ نمرات راهبردهاي مقابله اي ” مساله مدار ” و ” هيجان مدار “

با توجه به یافته­های جدول شماره2، با اطمينان 95 درصد مي توان پذيرفت که عامل بين موردي گروه ( حساسيت بالا و حساسيت پايين ) معني دار مي باشد( 05/0  ). به عبارت ديگر ميانگين نمرات راهبردهاي مقابله اي ” مساله مدار ” و ” هيجان مدار ” در افراد با حساسيت بالا و افراد با حساسيت پايين تفاوت معني دار دارد و با توجه به ميانگين هاي ارائه شده در جدول شماره1، ميانگين نمرات راهبردهاي مقابله اي ” هيجان مدار ” در افراد با حساسيت بالا بيشتر از افراد با حساسيت پايين مي باشد و ميانگين نمرات راهبردهاي مقابله اي ” مساله مدار ” در افراد با حساسيت بالا کمتراز افراد با حساسيت پايين مي باشد. همچنین اثر متغيرهاي همپراش ( جنس و تاهل ) معني دار نمي باشد ( 05/0  ). به عبارت ديگر متغيرهاي همپراش ( جنس و تاهل ) تاثيري بر نتايج نداشته و انتخاب آن ها به عنوان متغير همپراش لزومي نداشته است .

بحث و نتیجه گیری

این پژوهش با هدف مقایسه راهبردهای مقابله با استرس  در افراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین در مراجعین به مراکز مشاوره روان­شناختی شهر اصفهان، انجام پذیرفت. با توجه به نتايج به دست آمده، فرضیه اول پژوهش مبتني بر وجود تفاوت معنادار بين راهبردهای مقابله‌ای مسئله مدار درافراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین تاييد شده است. همچنين با توجه به ميانگين‌هاي ارائه شده در بخش یافته­ها، ميانگين نمرات راهبردهاي مقابله اي مساله مدار در افراد با حساسيت کمتر بيشتر از افراد با حساسيت پايين مي باشد. نتایج این پژوهش با یافته‌های پژوهش صدوقی و همکاران(1)، مبنی بر بررسی رابطه مؤلفه­هاي حساسيت پردازش حسي با افسردگي و اضطراب، آقا يوسفي (12)، مبنی بر بررسی نقش عوامل شخصيتي بر راهبردهای مقابله اي و تاثير روش مقابله درمانگری بر عوامل شخصيتي و افسردگي پرداخت، همسویی دارد.

در تبیین یافته­های فوق می­توان بیان داشت که راهبرد مقابله‌اي مسئله مدار روش یا مجموعه روش­هایی است که طی آن فرد به منظور کاهش یا حذف پیامدهای ناخوشایند استرس، سعی می‌کند بر عامل استرس تسلط یابد چند روش مساله مدار را مشخص کردند که شامل مهار فشار روانی، ساختاربندی و مهارتهای اجتماعی می­شود. مهارت روانی، شامل آگاه شدن از افزایش کنش وفشار روانی، پرس و جو در زمینه منابع(حمایتی )موجود و طراحی روشهای استفاده از آنها میباشد. مهارت های اجتماعی شامل خود ابزاری و صمیمیت ورزی است. روش مقابله مسئله مدار موفق مستلزم استفاده از مولفه های شناختی عقلایی بودن، انعطاف پذیری و دور اندیشی است . مقابله موثر مستلزم ارزیابی واقع بینانه و درست از عامل استرس و منابع موجود می­باشد. البته روش مقابله ای مساله مدار صرفا متوجه عامل استرس نیست. غالبا این روش مستلزم عملی است که فرد بتواند آنرا به خوبی به انجام برساند برای مثال ارزیابی واقع بینانه ممکن است یک دانش آموز را به کسب عادات مطالعه بهتر وادار نماید تا اینکه یک معلم خصوصی بگیرد(11) و از آنجایی که افراد حساس از موقعیت های نا آشنا، پر استرس و کلا از تغییرات حتی الامکان دوری می تمایند به نظر می رسید که این افراد  قادر به استفاده از راهبردهای مساله مدار در مواقع استرس زا نباشند.

با توجه به فرضیه دوم پژوهش، بین راهبرد مقابله ای هیجان مدار در افراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین تفاوت وجود دارد. با توجه به نتايج به دست آمده فرضيه دوم پژوهش مبتني بر وجود تفاوت معنادار بين راهبردهای مقابله‌ای هيجان مدار درافراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین تاييد شده است. همچنين با توجه به ميانگين‌هاي ارائه شده در بخش یافته­ها، ميانگين نمرات راهبردهاي مقابله‌اي هيجان مدار در افراد با حساسيت بالا بيشتر از افراد با حساسيت پايين مي باشد. نتایج این پژوهش با یافته‌های پژوهش بنهام(2)، مبنی بر بررسی میزان استرس و نشانگان فیزیکی، در افراد با حساسیت بالا  تا حدودی همسویی دارد.

در تبیین یافته فوق می­توان اذعان داشت که، راهبردهای مقابله‌اي هيجان مدار، روش یا مجموعه روش‌هایی است که  برای مهار واکنش‌های هیجانی مرتبط با عامل استرس به کار گرفته می‌شود برای مثال دانشجویی که در امتحان نمره پایین گرفته است، ممکن است برای کاهش تنش ناشی از آن به جوک و یا بازی بپردازد. هر نوع روش مقابله ای میتواند برای کاهش هیجانات ناخوشایند به کار گرفته شود . روش مقابله ای هیجان مدار، غالبا شامل باز ارزیابی است . اگر مشکل حل نشود، یک راه مهار تنش این است که آنرا مجدادا ارزیابی کرد. برای این کار فرد موقعیت خود را با سایر افراد مقایسه میکند و ممکن است به این نتیجه برسد که شرایط او خیلی هم بد نبوده است روش مقابله هیجان مدار، ممکن است بیماری زا (ناسالم  )به نظر برسد. زیر این روش گاهی اوقات شامل خودفریبی^[11] و تحریف واقعیت^[12] است. با این وجود، همانطور که لازاروس (7) متذکر شده است، اندکی خیالبافی برای سلامتی روانشناختی لازم است. البته، روشهای سالمی برای مقابله با پریشانی هیجانی نظیر کار، ورزش فنون آرام سازی و شوخ طبعی^[13] وجود دارد(11)از آنجایی که طبق خصوصیات شایع در افراد حساس این افراد به آسانی و با کوچکترین محرک بسیار بیش از سایر افراد تحریک می شوند به نظر می رسید که این افراد از راهبردهای هیجان مدار در موقعیت های استرس زا استفاده نمایند.

انجام این پژوهش با محدودیت هایی همراه بود که از آن جمله می­توان به موارد زیر اشاره نمود: این پژوهش صرفاً بر روی افراد مراجعه کننده به مراکز مشاوره در شهر اصفهان، انجام گرفته است، از این رو برای تعمیم نتایج به سایر جوامع باید جانب احتیاط رعایت گردد. روش اجرای پژوهش به‌گونه‌ای بوده است که اعضای نمونه بدون مداخله آموزشی و تنها براساس خودارزیابی، در مطالعه شرکت داده شدند و در صورت وجود برنامه‌های آموزشی، یافته‌های عینی‌تری بدست می‌آمد و همچنین اعتبار یافته‌ها مربوط به یک دوره از مقطع زمانی است و گذشت زمان یا رویدادهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیطی ممکن است بر نتایجی که در این پژوهش حاصل شده است، اثرگذار باشد، بنابراین از حیث تعمیم آن باید دقت لازم اعمال شود. در پایان پیشنهاد می­شود که در پژوهش­های آتی مطالعات مشابهي بر روي جمعيت‌هاي آماري متفاوت صورت گيرد تا نتايج قابليت تعميم‌پذيري بيشتري داشته باشد و نتايج آن با نتايج پژوهش حاضر مقايسه گردد، از مداخلات روانشناختي در پژوهش‌هاي مشابه استفاده گردد تا يافته‌هاي عيني‌تري حاصل گردد ونقش متغیرهای میانجی مانند عوامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیطی، بر سلامت روانی افراد با حساسیت بالا بررسی شود.

 نتیجه گیری

بررسی مقایسه راهبردهای مقابله با استرس در افراد با حساسیت بالا و افراد با حساسیت پایین در مراجعین به مراکز مشاوره روان­شناختی شهر اصفهان، می­تواند به عنوان یکی از اولویت­های پژوهشی مهم در علوم روانشناسی انتخاب شود، چرا که افراد با حساسیت بالا از لحاظ فیزیولوژیکی سیستم عصبی بسیار حساس تری دارند و بیشتر در معرض اختلالات روانی و بیماری­های فیزیولوژیکی قرار دارند.  لذا ضروری است که پژوهش در این زمینه مورد توجه قرار گیرد.

سپاسگزاری

در پایان از مساعدت های تمامی عوامل به ویژه مسؤلین محترم دانشگاه و مراکز مشاوره شهر اصفهان که در این پژوهش مساعدت نمودند و تمامی مراجعینی که بی دریغ در روند این پژوهش ما را یاری نمودند، صمیمانه سپاسگزاری می گردد.

منابع

1. Sadooghi Z, Aguilar-Vafaie M E, Rassoulzadeh Tabatabaei S K. Factor Analysis of the Individual with Highly Sensitive Processing Scale: The Association of Sensory Processing Sensitivity . IJPCP. 2008; 14 (1) :85-89.(Persian).
2. Aron E. Highly sensitive person, from Wikipedia the free encyclopedia.
3. Wictor M. Occupational stress and state of health among clinical psychologist and psychiatrists. Psychology of spain. . 2010; 1(1): 63-71.
4. Aron E. Highly sensitive person, Harmony:New york. 1998.
5. Benham G. The highly sensitive person: Stress and physical symptom reports. Personality and Individual Diffrences . 2006; 40: 287-307.
6. Taheri Nakhost HM. Stress and Coping with it / Supervisory Council: Zokaeifar, AU and his colleagues, advisers to the advisory and psychological affairs of the Welfare Organization of the country and the General Directorate for Social Affairs and Social and Cultural Affairs, and the Office of Co-operation, Work and Social Welfare. Tehran: Welfare Organization of Iran.1392 .(Persian).
7. Lazarus RS, Flokman S. Stress, appraisal and coping. New york: Springer Publishing Company. Psychometric evaluation of the highly sensitive person scale. The components of sensory processing sensitivity and their  relation to the BIS/BAS and big five, Personality and Individual Differences.1984; 40: 1269-1279.
8. Azad H .Psychological Pathology. Tehran: Be’sat Publishing.2010.(Persian).
9. Peneley JA, Tomak J. Associations among the big five, smotional, responses, and coping with acute stress personality and individual differences. 2002;  32: 1215-1228.
10. Matheny B, et al. Stress coping: A qualitative and quantitative synthesis with implications for treatment. The Counseling Psychologist 1986;14(4): 499-549.‏
11. Lee-Baggley D. Coping with interpersonal stress. Journal of Personality. . 2005; 73: 1141-1180.
12. Agha yousefi . The Role of Personality Factors on Coping Strategies and Effect of Coping Therapy on Personality and Depression. Doctoral dissertation of Psychology. Tarbiat Modares University of Tehran.2001.(Persian).
13. Atash pour H, Kazemi A. In human worthlessness. second edition. Tehran: Aboutaa Publications.2001.(Persian).

[1] – نویسنده مسئول: دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران

پست الکترونیکی: hamidatashpour@gmail.com، تلفن:09131068707

[2] – کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران

[3]– کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران

[4].Highly sensitive person

[5].Self deception

[6].Reality Distortion

[7].Humor

[8].Lazarus Coping Strategies Questionnaire

[9] . Statistical package for social science(SPSS)

[10]

[11]. Self deception

[12]. Reality Distortion

[13]. Humor